HET LIED VAN DE WOUDDUIF
(uit de Gurreliederen)
Duiven van Gurre, verdriet bedrukt me.
Tove is dood, duister zijn haar ogen.
Haar ogen, het licht van de koning.
Stil is haar hart, dat van de koning klopt wild,
dood en toch wild.
Vreemd als een boot op de golven
als degeen voor wie zich de planken omarmend kromden
- de stuurman - dood is, gehuld in het zeewier.
Niemand stuurt een bericht,
onbegaanbaar de weg.
Als twee stromen waren hun gedachten,
stromen die samen optrokken.
Waar stromen nu Toves gedachten?
In vreemde kronkels denkt de koning
zoekend naar Toves gedachten, vindt ze niet.
Ver weg vloog ik, verdriet benam me, heel veel zag ik.
Ik zag de kist op koninklijke schouders.
Henning (1) ondersteunde.
De nacht was donker, een enkele fakkel
verlichtte het pad.
De koningin droeg die, hoog op de trans,
trillend van wraakzucht.
Tranen die ze niet wilde huilen
blonken in haar ogen.
Ver weg vloog ik, verdriet benam me, heel veel zag ik.
Ik zag de koning in boerenkleren
rijden met de kist.
Het ros, dat hem naar zijn zeges droeg,
moest trekken.
Woest keken ’s konings ogen,
zochten een blik.
Stil luisterde ’s konings hart
naar een woord.
Henning richtte een woord tot de koning,
oog en hart zochten iets anders.
De koning opende Toves kist,
starend en luisterend met smekende lippen.
Tove zwijgt.
Ver weg vloog ik, verdriet benam me, heel veel zag ik.
De monnik wilde trekken aan het touw,
de zon uitluiden.
Hij keek naar de koetsier,
verdriet sprak tot hem.
De zon zonk bij de klank die luidt
voor de aardse doden.
Ver weg vloog ik, verdriet benam me, ook de dood.
Helvigs (2) valk
in ’t koninklijk hof
doodde Gurres duif.
(1) Henning Podefod, 1e adviseur en plaatsvervanger van Valdemar IV
(2) Helvig van Slesvig, echtgenote van Valdemar IV
VALDEMAR
Here, weet je wat je deed
toen je Tove van me wegnam?
Weet je dat het mijn liefste
plek was waar je mij vandaan joeg?
Here, word je nu niet rood van schaamte?
Ze was voor d’arme man het enige lam.
Here, ik ben ook een heerser.
Ik heb geleerd hier op mijn troon
dat je van je onderdanen
niet het laatste zonlicht wegneemt.
Heer, je bent op de verkeerde weg.
Zo breek je wel, maar heers je niet.
Heer, je engelenscharen
vullen je oren met lofgezang.
Je hebt geen vriend die tegenspreekt
als tegenspraak van nut zijn kan.
Ach, en niemand is altijd klaar.
Here, laat me daarom zijn je nar.
Vertaling: Jan Baptist naar de Deense tekst in Arkiv for Dansk Literatur (deze link werkt niet in alle browsers). Het volledige dichtwerk van J.P. Jacobsen in de vertaling van Jan Baptist is in 2019 verschenen onder de titel Gurreliederen en Arabesken.
J.P. Jacobsen’s roem berust vooral op zijn prozawerken, zoals Fru Marie Grubbe en Niels Lyhne en novellen als Mogens en Pesten i Bergamo. Toch was hij ook, in de treffende woorden van A. Bolckmans, een “melodieus impressionistisch dichter van stemmingspoëzie”. De Gurreliederen (Deens: Gurresange) baseren zich op de legende van koning Valdemar en zijn geliefde Tove, die door zijn echtgenote Helvig wreed wordt vermoord. De liederen kregen grote bekendheid door de cantate Gurre-Lieder van Arnold Schönberg (première 1913), die gebruikmaakte van de Duitse vertaling van Robert Franz Arnold. De onopgesmukte, geconcentreerde stijl doet mij denken aan de zwart-wit tekeningen van middeleeuwse taferelen in de verhalen van Bruintje Beer (Rupert Bear) door Mary Tourtel.
Hier een uitvoering van het Lied van de woudduif (Duitse tekst van Robert Franz Arnold met Engelse ondertiteling) door mezzo-sopraan Karen Cargill en het London Symphony Orchestra o.l.v. Sir Simon Rattle. Ik kan het niet helpen maar mevrouw heeft wel iets van een woudduif. Bij platenlabel Brilliant Classics is een te downloaden booklet te vinden met de volledige vertaling van Arnold en een (anonieme) Engelse vertaling.
Portret auteur naar een schilderij van Ernst Josephson in Frederiksborg Nationalhistorisk Museum, Hillerød (detail).
